PMisschien wel de beroemdste lexicograaf ter wereld, Susie Dent is zeker een van de meest positieve mensen op de Britse televisie. Al 31 jaar lang de koningin van de woordenboekhoek op Countdown van Channel 4, steekt ze net zoveel energie in haar boeken: van haar eerste, het Language Report uit 2003 voor Oxford University Press, tot Weird Words (2013), een onbeschaamd compendium van scheten en onderdrukking. . Ze vindt zelfs het plezier in actuele gebeurtenissen, via haar regelmatige ‘woord van de dag’-berichten op Twitter. Recente voorbeelden zijn onder meer “’boodlery’ (19e eeuw): gewetenloos gedrag in een openbaar ambt”, en, op de dag dat Donald Trump werd gearresteerd, “’mugshot’: het gebruik van ‘mok’ voor een gezicht kijkt terug op het drankgebruik in de 18e eeuw. mokken die vaak een grotesk menselijk gezicht voorstelden … ”
We ontmoeten elkaar in een café op een regenachtige julidag, waar ze – zoals haar gewoonte is – in een hoek zit en enthousiast aan een tweede ontbijt begint. Ze zit vaak rustig alleen in een koffietentje, vertelt ze. ‘Het is waarschijnlijk tegen de wet om net zoveel af te luisteren als ik. Het is echt voor taalkundige doeleinden, niet voor roddels. Maar je kunt wel wat edelstenen oppikken.”
Dit najaar brengt Dent twee nieuwe boeken vol taalkundige pareltjes uit. De eerste, Interessante verhalen over nieuwsgierige woorden: van stelen van donder tot rode haringen, is een boek voor volwassenen over de vreemde verhalen achter enkele van onze meest voorkomende woorden en zinsneden. Een van haar favorieten, ‘in vorm likken’, komt voort uit ‘het wijdverbreide middeleeuwse geloof dat berenwelpen vormloos worden geboren en door hun moeders in vorm moeten worden gelikt’. Het volgende is Roots of Happiness: 100 Words for Joy and Hope, een boek voor kinderen met prachtige illustraties van Harriet Hobday, dat zij “het gelukkigste wat ik ooit heb geschreven” noemt. Dent is op een missie om de “verloren positieven” van het Engels nieuw leven in te blazen – woorden als “feckful”, “couth”, “ruly” en “full of gorm”. In het moderne Engels overleven ze alleen in hun negatieve vormen, maar ooit streefden we ernaar meedogenloos (vol mededogen) of ept te zijn.
“Onze kinderen hebben de laatste tijd zoveel meegemaakt”, zegt Dent over het boek. “Hun normaliteit is weggenomen. En ik dacht gewoon: ‘Laten we het mooie vieren’.” Niet alleen duidelijk aansprekende woorden als ‘vlinder’ en ‘lovewende’ (wat ‘geliefde’ betekent) – maar ook woorden die genieten van alledaagse ergernissen, zoals ‘thunderplump: de plotselinge stortbui van vette, zware regendruppels die ons binnen enkele minuten doorweekt en druipend achterlaten’. Ze was enthousiast toen ze ontdekte dat onderzoek van psycholoog Lisa Feldman Barrett aantoonde dat het hebben van de woordenschat om gelukkige gevoelens te verwoorden ons beter in staat kan stellen onze emoties te beheersen. En als we ons somber voelen, kan de wetenschap dat daar een leuk woord voor bestaat – het ‘gebrabbel’ – ons in ieder geval minder eenzaam doen voelen.
Dent voelt zich aangetrokken tot woorden die plezier beleven aan alledaagse ergernissen, zoals ‘thunderplump’: de plotselinge stortbui van vette, zware regendruppels
Zoals veel taalkundigen staat Dent positief tegenover taalverandering en beschouwt hij kinderen als de vaandeldragers ervan. Ze is enthousiast over het feit dat niet-moedertaalsprekers van het Engels over de hele wereld nu veel groter zijn dan de moedertaalsprekers, en over de “nieuwe Engelsen” in hun handen en monden. Ze is niet bang voor AI en denkt niet dat nieuwe technologie de manier waarop we onze taal spreken zal vernietigen – hoewel die angst niets nieuws is. Victorianen waren bang voor de ansichtkaart, benadrukt ze. Hun telegram was onze “tekstspraak verpest onze kinderen”. Aan de andere kant is ze niet enthousiast over de methoden die scholen onlangs hebben gebruikt om grammatica te onderwijzen. “Als je tegen kinderen zegt: ‘Ken jij iets over dubbele verdubbeling?’, zouden hun ogen helemaal glazig worden. Maar als je tegen ze zegt: ‘Wil je een potje pongen, of een katertje hebben?’, dan begrijpen ze dat instinctief en wordt het best spannend.” Ze heeft twee kinderen en – in plaats van hun fouten te corrigeren – heeft ze er altijd van genoten als ze de verkeerde woorden gebruikten. “Het Engels is altijd per ongeluk geëvolueerd”, zegt ze. “Het voorbeeld dat ik geef is de artisjok van Jeruzalem, die niets met Jeruzalem te maken heeft en niet eens een artisjok is. De plant is een heliotroop – hij draait naar de zon – maar omdat we het Italiaanse ‘gira sol’ niet konden uitspreken, dachten we dat ‘Jeruzalem’ wel zou volstaan.”
Blijkbaar is Dent altijd zo geweest als het om woorden ging. Ze was het soort kind dat niet aan tafel kan zitten zonder het etiket op de ketchupfles te lezen; Toen ze Duits en Frans studeerde op A-niveau, kreeg ze echt “in de groove”. Ze heeft moderne talen gestudeerd aan de Universiteit van Oxford en daarna Duits aan Princeton – en als je denkt dat ze verrukt is van de Engelse etymologie, zou je haar gezicht moeten zien als ze over Duits praat. “Als ik ernaar luister en spreek, heb ik echt het gevoel dat ik thuiskom”, zegt ze, oplichtend. Ze denkt dat het Goethe zou kunnen zijn die het Engels vergeleek met een plattelandstuin, het Frans met een sierpark en het Duits met een diep, donker bos. “En zo voelt het voor mij. Het is doornig en dicht en soms behoorlijk donker, maar ik vind er gewoon zoveel vreugde in.”
Na de universiteit werkte Dent een tijdje voor Oxford University Press – eerst aan hun tweetalige woordenboeken en daarna aan Engelse woordenboeken, waar haar interesse in etymologie groeide. Toen haar baas haar vertelde dat Channel 4 op zoek was naar een expert voor Countdown, voelde ze zich verplicht om een stap verder te gaan; maar dertig jaar later is het haar tweede thuis. Als ze niet in de studio is, niet door de theaters toert of haar podcast opneemt met Gyles Brandreth, “breng ik een groot deel van mijn tijd door met het kijken naar de virtuele pagina’s van de OED, en dat is waarschijnlijk waar ik het gelukkigst ben”.
Voor Dent zijn woorden belangrijk. ‘Niet vanwege de 18e-eeuwse Latijnse regels over gesplitste infinitieven en voorzetsels, maar omdat woorden vreugdevol zijn, en we daar zo’n uitgebreid lexicon voor het oprapen hebben.’ Dus, welke drie vreugdevolle woorden zou ze gebruiken om zichzelf te beschrijven?
“Jeetje!” ze zegt. En dan: “Moeten ze positief zijn?” De eerste die ze bedenkt, omdat ze eraan dacht toen ze vanochtend wakker werd, is ‘elfgesloten’. “Het kijkt terug op de veronderstelling dat ondeugende elfjes ‘s nachts naar buiten zouden komen en je haar kapot zouden maken.” De tweede, een herontdekt positief punt, is “slecht” – omdat “ik zou willen denken dat ik enig effect heb”. Bij het derde woord besluit ze uiteindelijk tot ‘repairen’. Respair is het tegenovergestelde van wanhoop; het heeft maar één vermelding in het woordenboek, en het betekent herstellen van wanhoop. “Maar ik denk dat het ook betekent dat we moeten hopen op betere dagen. Met nieuwe hoop en optimisme.”
sla de nieuwsbriefpromotie over
Ontdek nieuwe boeken met onze expertrecensies, auteursinterviews en top 10’s. Literaire hoogstandjes die rechtstreeks bij u worden afgeleverd
“,”newsletterId>Privacyverklaring: Nieuwsbrieven kunnen informatie bevatten over liefdadigheidsinstellingen, online advertenties en inhoud die wordt gefinancierd door externe partijen. Zie ons privacybeleid voor meer informatie. We gebruiken Google reCaptcha om onze website te beschermen en het privacybeleid en de servicevoorwaarden van Google zijn van toepassing.
na nieuwsbriefpromotie
Terwijl we ons inpakken, stappen we het café uit, net op het moment dat er een enorme regenbui door de straat raast. ‘O kijk,’ zegt ze, ‘een donderpluk!’ En ze barst in een enorme glimlach los.
Interessante verhalen over nieuwsgierige woorden is uitgegeven door John Murray (£ 14,99). Roots of Happiness wordt uitgegeven door Puffin. Ter ondersteuning van The Guardian en Observer kunt u uw exemplaar bestellen op Guardianbookshop.com. Er kunnen bezorgkosten van toepassing zijn.