Jeux News FR

Als de rivaliteit tussen het Chinees en het Amerikaanse systeem escaleert in een nieuwe Koude Oorlog, kunnen we zien dat een bipolaire orde van concurrerende blokken opnieuw werkelijkheid wordt. Mochten de resterende machtscentra er echter in slagen hun strategische autonomie te behouden, dan zal de wereld van morgen waarschijnlijk een multipolaire wereld blijven.

Deze mondiale ontwikkeling heeft fundamentele gevolgen voor de wereldorde. Zal de erosie van de hegemonie van de westerse liberale democratieën een einde betekenen aan de liberale wereldorde? Kunnen de multilaterale instellingen die mede door de Verenigde Staten zijn opgericht, samen met hun normatieve fundamenten, overleven als de ‘wereldpolitieagent’ niet langer de macht of de wil heeft om ze te garanderen?

Zullen er in de toekomst nog steeds universele instituties bestaan ​​die openstaan ​​voor alle staten en waarvan de normen bindend zijn voor iedereen? Om het nog scherper te zeggen: kan het universele karakter van de mensenrechten overleven in een multipolaire wereld waarin beschavingen met verschillende waarden met elkaar concurreren?

Marc SaxerDe opkomst van illiberaal specificisme

Laten we eens kijken naar de ideologische dimensie van de strijd voor de wereldorde van morgen. De liberale orde wordt zowel nationaal als mondiaal uitgedaagd door concurrerende concepten van orde. In het Westen komt het liberale universalisme onder druk te staan ​​door verschillende vormen van illiberaal specificisme.

Extreemrechts ontmantelt de rechtsstaat en transformeert liberale republieken met sterke minderheidsrechten in illiberale meerderheidsdemocratieën. Hun doel is om de democratische participatie en de zegeningen van de verzorgingsstaat te beperken tot een nativistische meerderheid. Zoals de ‘America First’- en de Brexit-campagnes laten zien, proberen rechtse populisten zich los te maken van de ketens van het internationaal recht die hun doel van onliberale transformatie van de staat en de samenleving in de weg staan.

Toch is identitair links ook geen onbekende in het specificistische tribalisme. Het tegen elkaar aanzetten van mensen met verschillende huidskleuren, afkomst, religies of seksuele identiteiten ondermijnt het egalitaire ethos van de republiek. Pogingen om de vrijheid van meningsuiting van andersdenkenden te beperken, schendingen van de wet cultureel te relativeren of het parlementaire systeem te omzeilen door middel van politieke commissarissen komen voort uit een onliberale geest. Uiteindelijk is de selectieve veroordeling van mensenrechtenschendingen een aanfluiting van de universalistische ideeën van gelijke rechten voor iedereen.

Als deze vormen van specificisme het staatsbeleid mogen beïnvloeden, wordt de toewijding van het Westen aan universele normen ondermijnd. Het is waar dat China en Rusland de kritiek van het Zuiden op de dubbele standaarden van het Westen voor hun eigen doeleinden instrumentaliseren. Maar het was het Westen zelf dat zijn eigen morele gezag beschadigde door het internationale recht in Abu Ghraib en Guantanamo te schenden.

Dit verlies aan legitimiteit en het relatieve machtsverlies verzwakt het vermogen van het Westen om voor zichzelf op te komen. Waar isolationistische of nationalistische krachten aan de macht komen, is er ook een gebrek aan politieke wil om te pleiten voor het internationaal recht en de mensenrechten over de hele wereld. Dit is geen goed voorteken voor de toekomst van de liberale wereldorde en haar universele fundamentele waarden.

Rusland en China

De kritiek van het Mondiale Zuiden op de neoconservatieve verspreiding van de democratie met wapengeweld wijst erop dat er altijd voorstanders zijn geweest van een Amerikaans imperium in Washington, en dat zijn er tot op de dag van vandaag nog steeds. Vooral in Rusland en China krijgen defensieve en offensieve varianten van neo-imperialistische concepten van orde de aandacht.

Aan de defensieve kant roepen Rusland en China op tot niet-interventie van het liberale Westen in de interne aangelegenheden van hun beschavingen. Aan de offensieve kant claimen ze, met een beroep op hun imperiale geschiedenis, een positie als onafhankelijk machtscentrum in een hiërarchisch georganiseerde wereldorde.

Rusland heeft zijn poging om gewapend geweld te gebruiken om een ​​exclusieve invloedssfeer te creëren ideologisch verhuld door een onderscheid te maken tussen een vitale Euraziatische en een decadente westerse beschaving. Ironisch genoeg zijn deze neo-imperiale fantasieën vooral populair in nationalistische kringen in het ‘decadente Westen’. Misschien komt de hernieuwde populariteit van de Huntington-these van een ‘botsing der beschavingen’ voort uit het specificistische verlangen om een ​​chaotische wereld te verdelen in stammen die bestaan ​​uit ‘mensen die zijn zoals wij’ en ‘mensen die dat niet zijn’.

China daarentegen promoot, onder verwijzing naar zijn millennia-oude hoge cultuur, het idee dat beschavingen in harmonie kunnen leven als hun eigen culturen en tradities worden gerespecteerd. In plaats van over de universaliteit van de mensenrechten spreekt het ‘Global Civilization Initiative’ van Peking over ‘gemeenschappelijke waarden van de mensheid’, die elke cultuur moet interpreteren met respect voor hun ‘eigen omstandigheden en unieke kenmerken’.

Binnen het kader van de Verenigde Naties pleit China voor zijn eigen interpretatie, die het recht op economische en sociale ontwikkeling boven politieke en burgerrechten plaatst. Filosoof Zhao Tingyang herintroduceert het oude Tianxia-systeem (‘alles onder de hemel’) als normatieve bovenbouw voor een wereldorde met Chinese kenmerken. Critici zijn bezorgd dat achter al deze herontdekkingen van concepten uit de Chinese imperiale geschiedenis een poging schuilt om de hegemonie van het oude en nieuwe Middenrijk in Azië te rechtvaardigen.

De pogingen van China om de gelijkheid, de soevereiniteit en de territoriale integriteit van zijn buurlanden te ondermijnen lokken evenveel verontwaardiging uit als de humanitaire interventies van het Westen, die door critici worden bestempeld als cynische trucs om universele rechten te gebruiken als voorwendsel om zich in de binnenlandse aangelegenheden van een land te mengen. In het Mondiale Zuiden zijn de Westfaalse principes, vastgelegd in het VN-Handvest, gepositioneerd tegen de aantasting door imperiale en liberale ideeën van orde.

In plaats van een hiërarchische orde, waarin de vazalstaten zich rond imperiale polen groeperen, benadrukken zij dat alle soevereine natiestaten gelijk zijn onder het internationaal recht, ondanks de asymmetrie in omvang en macht. Het beginsel van territoriale integriteit heeft tot doel een einde te maken aan gewelddadige aanvallen vanuit de imperiale centra.

Aan de andere kant wordt het beginsel van niet-inmenging gehandhaafd tegenover de humanitaire interventies van de liberale internationalisten en de structurele aanpassingsprogramma’s van mondiale bestuursinstellingen. Deze wrok tegen externe inmenging is de reden waarom het westerse verhaal van systemische rivaliteit tussen democratie en autocratie zo weinig weerklank vindt in het Mondiale Zuiden.

Consensus vinden in een multipolaire wereld

Sinds de oprichting ervan in de Vrede van Westfalen in 1648 is het internationale statensysteem ontworpen zonder centraal gezag. De Amerikaanse hegemon die na het einde van de Koude Oorlog selectief de rol van ‘wereldpolitieagent’ vervulde, was altijd slechts een armzalig alternatief.

Het is onwaarschijnlijk dat Washington in de toekomst de wil of de macht zal hebben om schendingen van universele normen te bestraffen. De cruciale vraag is daarom of in een multipolaire en dus normatief pluralistische wereld, waarin beschavingen met verschillende waarden en historische ervaringen, een unilateralistische minimumconsensus kan worden gevormd, puur gebaseerd op voluntarisme.

Welk ordeconcept uiteindelijk de overhand zal krijgen, zal afhangen van het machtsevenwicht in de strijd voor de wereldorde van morgen. Als het Westen een liberale orde wil handhaven, zal het zich moeten onthouden van de inmenging van het humanitaire interventionisme, dat als imperialistisch wordt ervaren, en van dubbele normen als het gaat om de toepassing van universele normen.

Dit betekent niet dat we de fundamentele waarden van de democratie en de mensenrechten moeten opgeven, maar wel dat we moeten afzien van de verspreiding van die waarden door middel van gewapend geweld en economische dwang. Of het Westen zichzelf er wel of niet toe kan brengen deze verandering door te voeren, zal uiteraard vooral afhangen van de uitkomst van het interne conflict tussen de illiberale specificisten en de liberale universalisten.

Vanuit een progressief gezichtspunt is de universalistische inzet voor gelijke rechten voor iedereen het meest effectieve tegengif voor de eindeloze nulsomspellen tussen identitaire stammen, die ervoor zorgen dat de samenleving als geheel stagneert.

Om een ​​mondiale botsing van beschavingen te voorkomen, waarin elke cultuur de regels van co-existentie relativeert, moeten we vasthouden aan universalistische normen. Als de normen die momenteel ten grondslag liggen aan de wereldorde, met zijn christelijke en natuurrechtelijke connotaties, niet langer voor iedereen aanvaardbaar zijn, is een gelijkwaardige dialoog tussen de beschavingen nodig om uit te zoeken over welke universele principes in plaats daarvan overeenstemming kan worden bereikt.

De zorg is echter dat een beredeneerd debat over het verlichte eigenbelang van het Westen bij het behoud van een internationale orde, geworteld in universeel toepasbare normen, het risico loopt te worden overstemd door het lawaai van moreel geladen cultuuroorlogen.

Voorstanders van een concert van de grote mogendheden herinneren ons eraan dat respect voor de exclusieve invloedszones van de supermachten verhinderde dat de Koude Oorlog escaleerde tot een hete oorlog (bijvoorbeeld tijdens de Cubaanse rakettencrisis). De prijs voor deze relatieve stabiliteit in de imperiale centra is echter een nooit eindigende proxy-oorlog in de periferie. De afwijzing van neo-imperialistische ordeconcepten voedt ook de onwil van de overweldigende meerderheid van staten om zich neer te leggen bij de dominantie van één pool.

Grote delen van het Zuiden – inclusief belangrijke stemmen in China en Oost-Europa – pleiten voor de wedergeboorte van een Westfaalse orde van gelijke en soevereine staten. Als het Westen de politieke wil en de macht mist om de liberale orde te handhaven, zou het handhaven van vreedzaam samenleven, gebaseerd op de beginselen van gelijkheid, soevereiniteit en territoriale integriteit van alle staten in het VN-Handvest, wel eens de beste van alle slechtere werelden kunnen zijn.

Marc Saxer coördineert het regionale werk van de Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) in de Azië-Pacific. Voorheen gaf hij leiding aan de FES-kantoren in India en Thailand en gaf hij leiding aan de afdeling FES Asia Pacific.

Bron: International Politics and Society (IPS)-Journal uitgegeven door de International Political Analysis Unit van de Friedrich-Ebert-Stiftung, Hiroshimastrasse 28, D-10785 Berlijn

IPS VN-bureau

Volg @IPSNewsUNBureau
Volg IPS News UN Bureau op Instagram

© Inter Press Service (2023) — Alle rechten voorbehouden. Originele bron: Inter Press Service

Waar nu?

Link naar deze pagina vanaf uw site/blog

Voeg de volgende HTML-code toe aan uw pagina:

Hoe zal de wereldorde van morgen er uitzien?, Inter Press Service cite>, dinsdag 21 november 2023 (gepost door Global Issues)

…om dit te produceren:

Hoe ziet de wereldorde van morgen eruit?, Inter Press Service, dinsdag 21 november 2023 (gepost door Global Issues)